» ویرایش چیست؟

ویرایش از مصدر فارسی "ویراستن" است. پیشوند "Vi" به معنای دور از هم و جدا و "razis" به معنای نظم و ترتیب و در برگیرنده ی معانی دو مصدر "پیراستن" و "آراستن" است.

معادل انگلیسی و عربی آن "Edite"و "تحریر" است.

در گذشته مصححان متون کهن فارسی با اصلاح، تجدیدنظر و مقابله ی متون، در عمل همان کار ویراستاران را انجام می دادند.

مطلب مرتبط ای فروغِ ماهِ حُسن، از روی رخشان شما

کم کم با تدوین کتابهای دستور زبان فارسی و قاعده مند شدن آن، صدها کتاب و مقاله درباره ی مسائل خط، درست نویسی و املا نگاشته شد.

امروزه ویرایش یا بر روی کاغذ انجام می شود و یا به روش الکترونیک در رایانه.

انواع ویرایش

به نامه ی زیر توجه کنید:

بسمه تعالی

ریاست محترم شرکت آدینه

جناب آقای محمّد احمدی

محترماً بعرض میرساند اینجانب سعيد وطن دوست، با توجّه به سوابق خود در آن شرکت که آنها را برای اطّلاع همراه نامه می فرستم درخاست دارم سابقه خدمتی خود در آن شرکت را برای ارائه به سازمان تأمین اجتماعی گواهی فرمائید.

چنانچه تلفناً به استحظار حضرتعالی رسیده بود، تمایل دارم در کنار شغل جدید به شکل پاره وقت با آن شرکت، همکاری و در حوضه ی بازاریابی در کنار شما باشم.

با تشکر

سعيد وطن دوست

اکنون شکل اصلاح شده ی نامه را می خوانیم:

باسمه تعالی

رئیس محترم شرکت آدینه

جناب آقای محمد احمدی

با احترام به عرض می رساند این جانب سعيد وطن دوست، با توجّه به سوابق خود در آن شرکت (مدارک پیوست) درخواست دارم سابقه ی خدمتی خود را در آن شرکت برای ارائه به سازمان تأمین اجتماعی گواهی فرمایید.

چنان که تلفنی به آگاهی حضرت عالی رساندم، تمایل دارم در کنار شغل جدید به صورت پاره وقت در حوزه بازاریابی با شما همکاری کنم.

با تشکر

سعيد وطن دوست

با دقت در اصلاحات انجام یافته، در می یابیم:

1. برخی از کلمات، مثل "بسمه تعالی"، "اینجانب"، "می‌رساند"، "حضرتعالی" و "بعرض" که از نظر رسم الخط یکسان نبودند، اصلاح شدند.

2. برخی غلط های املایی، مثل "درخاست" ، "استحظار" و "حوضه" اصلاح شدند.

3. علائم نگارشی که نادرست به کار رفته بودند و یا به کار نرفته بودند، اصلاح شدند.

4. برخی جمله ها از نظر دستوری نادرست بودند که اصلاح شدند؛ مثل "را" که پس از مفعول به کار نرفته بود و یا حذف بی قرینه ی فعل "کنم" پس از همکاری.

5. برخی از کلمات یا عبارت ها زاید بود؛ مثل "گذشته"، زیرا سوابق (جمع سابقه) به معنی گذشته است.

6. به جای عبارت بلند "که آنها را برای اطلاع همراه نامه می فرستم" داخل پرانتز "مدارک پیوست" آوردیم که جمله گویاتر و کوتاه تر شد.

7. به جای کلمه ی بیگانه ی "استحضار" "آگاهی" و به جای "محترماً" از "با احترام" استفاده کردیم که معادل مناسب و رایج فارسی آنهاست.

با این تغییرات، نامه را اصلاح و ویرایش کرده ایم. این ویرایش از دو جنبه ی فنی و زبانی انجام گرفته است.

بندهای 1 و 2 و 3 در حوزه ی ویرایش فنی است. ویرایش فنی شامل اصلاح بندها (پاراگراف ها) نشانه گذاری، کاربرد شیوه ی املای درست، یک دست کردن رسم الخط، رعایت علائم اختصاری، عددنویسی، فرمول نویسی و آراستگی ظاهری و نظم و ترتیب نوشته است.

در بندهای 4 و 5 و 6 و 7 نوشته را از نظر خطاهای زبانی و ساختاری ویرایش کردیم. این خطاها شامل تغییر و تبدیل واژگان و تعابیر، اصلاح ساختار نحوی و خطاهای معنایی و منطقی، کوتاه کردن جمله ها، حذف عناصر زاید و بی نقش و نظایر آن است. به این گونه ویرایش، ویرایش زبانی - ساختاری می گویند.

علاوه بر این دو نوع، هنگامی که محتوای تخصصی نوشته ای از نظر درستی مطالب، چارچوب نظری، رفع اشکالات علمی، مقابله با متن (در صورت ترجمه بودن)، تضمین صحت علمی آن بررسی شود، به این نوع ویرایش، ویرایش تخصصی یا علمی یا محتوایی می گویند.

پس از پایان یافتن کار نوشتن، باید آن را از این سه منظر بازبینی کنیم.

هر نوشته ای در مرحله ی اول فقط حاصل انـ

دیشه ها و یافته های نویسنده است. اقـدام بعدی، رفع خطاهای دستوری، زبانی و فنی و سامان دادن و ساده سازی نوشته است.